Hans van Bergen 2022
Declamatie geschreven en voorgedragen door Hans van Bergen, schrijver/dichter, ter gelegenheid van de 35e Herdenking op 3 september 2022
Woorden kunnen liefde geven,
kunnen helen, gedachten delen,
spreken over hoop, over troost,
kunnen verwonderen,
inzicht geven, nieuwe dingen leren,
verzoening of afstand creëren,
woorden kunnen maken, kunnen breken
En soms kunnen woorden
dieper snijden in de ziel
dan de scherpste bajonet.
En toen, na het jarenlange wachten
daalde op een winterdag in februari,
een slagregen van bajonetwoorden
over Indiëveteranen neer,
en sneed breedgekoesterde hoop op gemoedsrust
en verlossing van de schrijnende last van het verleden
ongenadig hard door.
Een stroom van onderzoekswoorden,
vervat in 7 kloeke boeken
zette vanaf die februaridag
elke Indiëveteraan individueel
als oorlogsmisdadiger neer.
Werd elke veteraan,
ongeacht inzet, functie, plaats of rang,
wrang de maat gemeten met de eenduidige maatstaf
‘Deel staat voor het geheel.’
Het zijn die papieren stemmen die nu spreken van
excessief en collectief geweld,
dat werd geschraagd en gedoogd
door een volledig draagvlak vanuit het thuisfront
en door elke Indiëganger overzee.
Terwijl hun overgrote deel nooit
één voet aan de gevechtskant van frontlinie heeft gezet,
maar de opgedragen stijd in goed vertrouwen streed
vanuit burelen en vanachter bureaus,
waar typemachines geen kogels ratelden
maar enkel woorden.
Het zijn die papieren stemmen
die in retrospectief nu hun oordeel geven
over dingen die zij nooit zoals jij
écht hebben gezien, gevoeld of doorleefd.
Nooit zoals jij,
in die bevreemdende tropennacht van de Oost
de hallucinerende ervaring hebben gehad
waarbij aanvankelijke orders van hogerhand en
Koningin en vaderland,
gestaag plaatsmaakten voor
de dwingende en vertekenende fluisteringen
van angsten en eenzaamheid en duisternis.
En die de militair ongescherpte geesten
van de haastig verscheepte jongens,
die jullie toen nog waren,
elke dag en elke doorwaakte nacht
weer loodzwaar op de proef stelde.
Het zijn die papieren stemmen
die met de blik van dit moment
de tijdgeest van toen,
die jou naar zijn déstijdse normen liet handelen,
nu stilzwijgend de mond snoeren,
en daarmee uitschakelt om objectief te getuigen
over hoe alles tóén was
en met de blik van toen
door álle strijdende partijen werd beleefd.
Die papieren stemmen
die nu voor jou een doffe glans leggen
over het Ereteken van Orde en Vrede,
dat jij trots ontving en vóór die dag in februari,
waarop alles pijnlijk anders werd,
zag als erkenning voor al het goede
dat jullie inzet de Gordel van Smaragd
heeft gebracht en heeft bijgedragen
aan de wederopstanding van de Indische Archipel:
de vele levens reddende medische hulp die werd geboden
de verbeterde infrastructuur die het land vooruit stuwde
en het brood en voedsel
dat er hulpvaardig en broederlijk
door jullie werd gedeeld.
Het Ereteken van Orde en Vrede
dat sinds die februaridag
in voortdurende tweestrijd is met het onderzoeksrapport
en jouw gemoedsrust elke dag weer zwaar bevecht.
Die papieren stemmen die nu weer
tegengaan dat voor jullie het boek,
dat júllie boek van de Indische Archipel
zich eindelijk in alle rust mag sluiten.
En zeker, de waarheid moet worden achterhaald en gezegd.
maar zij mag nooit worden gemeten
vanuit de eenduidige maatstaf:
‘Deel staat voor het geheel’.
Niet voor de gewetensvolle veteraan
en niet voor wie hij straks achterlaat.
Want het mag geen zoon of dochter,
geen kleindochter of kleinzoon
ooit gegeven zijn dat hij of zij
zich ónterecht levenslang af moet vragen
‘Was mijn vader, was mijn opa fout.”
© Roermond, 3.09.’22 Hans van Bergen